To „Zdrowaś Maryjo” ks. Bosko

⏱️ Czas czytania: 4 min.

Spotkanie księdza Bosko z młodym Bartłomiejem Garellim, które odbyło się 8 grudnia 1841 roku, w uroczystość Niepokalanego Poczęcia, w zakrystii kościoła św. Franciszka z Asyżu, stało się w tradycji salezjańskiej skromnym symbolem początków Oratorium. Świadectwa pierwszych następców, księdza Michała Rua i księdza Pawła Albery, podkreślają, że sam ksiądz Bosko rozpoznawał w tym prostym „Zdrowaś Maryjo” ziarno, z którego wykiełkowało całe dzieło salezjańskie. To karta historii, która ukazuje ewangeliczną moc małych początków.

Ks. Michał Rua, pierwszy następca księdza Bosko, zazdrosny kustosz pierwszej historii salezjańskiej i słów Księdza Bosko, napisał do salezjanów 17 maja 1904 r.:
Moi drodzy synowie, nasz dobry ojciec Ksiądz Bosko rozpoczął swoje dzieło w dniu Niepokalanego Poczęcia, chciał, aby najważniejsze fakty i główne decyzje dotyczące naszego Pobożnego Stowarzyszenia były naznaczone właśnie przez to święto (Lettere Circolari di Don Michele Rua ai Salesiani, Torino, 1965, s. 367).
Ksiądz Paweł Albera, drugi następca księdza Bosko i jeden z jego najbliższych uczniów, w swoim okólniku do salezjanów z 15 maja 1911 r. na temat pobożności stwierdził: 8 grudnia 1886 r. [Ksiądz Bosko] wygłosił przemówienie do swoich współbraci w Turynie. Przypomniał słuchaczom o swoim pierwszym spotkaniu z Bartłomiejem Garellim w zakrystii kościoła św. Franciszka z Asyżu, które miało miejsce 45 lat wcześniej; następnie bardzo obszernie opisał drogę, jaką jego dzieło przeszło przez lata począwszy od skromnych początków. Ale daleki od przypisywania sobie choćby najmniejszej części zasługi, zakończył mówiąc: „A całe to dobro, które czyni nasze Pobożne Towarzystwo, jest owocem Zdrowaś Maryjo, które odmówiłem przed wyruszeniem na katechizację tego biednego dziecka”.
Data 8 grudnia 1841 r. jest zatem związana przez tradycję salezjańską z początkiem oratoriów świątecznych księdza Bosko dla ubogiej i opuszczonej młodzieży, fundamentalnego dzieła, z którym powiązane są wszystkie inne.

Porównując trzy dokumenty
            Pierwszy dokument księdza Bosko, który przez długi czas pozostawał rękopisem i był skierowany do władz cywilnych i religijnych, noszący tytuł: Cenno storico dell’Oratorio di S. Francesco di Sales pochodzi z 1854 r. i zaczyna się od słów: To Oratorium, czyli zgromadzenie młodych ludzi w dni świąteczne, rozpoczęło się w kościele św. Franciszka z Asyżu. Ks. Cafasso, już od kilku lat, w okresie letnim, w każdą niedzielę udzielał katechizmu murarzom w małym pomieszczeniu przylegającym do zakrystii wspomnianego kościoła. Powaga zajęć tego kapłana sprawiła, że przerwał to ćwiczenie, które było dla niego tak przyjemne. Wznowiłem je pod koniec 1841 roku i zacząłem od zebrania w tym samym miejscu dwóch młodych, którzy bardzo potrzebowali lekcji religii. Dołączyli do nich inni i do 1842 r. liczba ta wzrosła do dwudziestu, a czasem dwudziestu pięciu” (Piccola Biblioteca dell’I.S.S. nr 9, s. 34-35).
Drugi dokument pochodzi z 1862 roku i nosi tytuł: Cenni storici intorno all’Oratorio di San Francesco di Sales. Zaczyna się następująco: Idea Oratoriów zrodziła się z chodzenia do więzień w tym mieście. W tych miejscach duchowej i doczesnej nędzy było wielu młodych ludzi w kwiecie wieku, o bystrym umyśle, o dobrych sercach, zdolnych do bycia pociechą rodzin i honorem dla ojczyzny. A jednak zostali tam zamknięci, zniechęceni, zhańbieni przez społeczeństwo (tamże, s. 56).
Trzecim dokumentem są Wspomnienia Oratorium św. Franciszka Salezego, napisane przez księdza Bosko w latach 1873-75. Możemy tam przeczytać: W uroczystość Niepokalanego Poczęcia Maryi (8 grudnia 1841
roku) o zwykłej godzinie zakładałem szaty liturgiczne, aby odprawić
mszę świętą. I oto, relacjonuje nam ten dokument, pewien biedny chłopiec wchodzi do zakrystii kościoła św. Franciszka z Asyżu i zostaje natychmiast wyrzucony przez zakrystiana, ale ksiądz Bosko każe go przywołać do siebie jako przyjaciela i po odprawieniu Mszy św. rozmawia z nim z ojcowską czułością, zaczynając jego katechizm od Zdrowaś Maryjo! (MB II, 73-76)
Spotkanie z Garellim 8 grudnia 1841 r. było postrzegane i uważane przez księdza Bosko za symboliczny początek jego Oratorium. Wynika to jasno ze świadectw księdza Rua i księdza Albera. Ten fakt, pozornie nieistotny, nie został, rzecz jasna, wpisany do oficjalnych dokumentów przeznaczonych dla władz.  Opowiedział o tym raczej we Wspomnieniach Oratorium, tekście o charakterze poufnym, aby jego dzieci wiedziały, że całe dobro, które czyni Towarzystwo Salezjańskie, było owocem tego małego ziarna.
Dlatego też ksiądz Bosko chciał, aby różne uroczystości odbywały się 8 grudnia.
Inauguracja kaplicy św. Franciszka Salezego w szpitalu markizy Barolo miała miejsce 8 grudnia 1844 roku. Inauguracja drugiego Oratorium otwartego w pobliżu Porta Nuova i poświęconego św. Alojzemu została zaplanowana przez księdza Bosko na 8 grudnia 1847 roku. Natomiast 8 grudnia 1851 r. na Valdocco obchodzono dziesiątą rocznicę założenia Oratorium.
Nie bez powodu biskup Cagliero, późniejszy kardynał, twierdził, że w 1862 r. ksiądz Bosko powiedział mu: Aż do tej pory obchodziliśmy z powagą i pompą święto Niepokalanego Poczęcia i w tym dniu rozpoczęły się nasze pierwsze dzieła świątecznych oratoriów (MB VII, 334).

Wątpliwości dotyczące tego spotkania
            Epizod z 8 grudnia 1841 r. wzbudził wątpliwości i pytania nie tylko o dokładność daty, ale także o imię i kraj pochodzenia chłopca oraz historyczną spójność samej opowieści. Są to jednak wątpliwości i pytania, które po dokładnym zbadaniu nie znajdują dowodów. Wszystkie hipotezy są otwarte na wątpliwości i pytania (N. CERRATO, Vi presento D. Bosco, Torino, LDC, 2006, s. 116-117).
Rozsądne będzie zatem przypuszczenie, że sam ksiądz Bosko dopiero później dostrzegł w tym spotkaniu i w tym „Zdrowaś Maryjo” paradygmatyczny początek swojego Oratorium i mówił o tym swoim najbliższym przyjaciołom nawet na wiele lat przed napisaniem swoich Wspomnień.
Świadectwa uczniów księdza Bosko, takich jak księdza Rua, księdza Cagliero i księdza Albera, są zatem warte więcej niż nasze hipotezy i wątpliwości, podczas gdy Wspomnienia księdza Bosko mają, owszem, cel dydaktyczny, ale opierają się na szczerze opisanej historii i na rzeczywistości, która została naprawdę przeżyta.